[blog] 7 điều bạn chớ nên hỏi designer

"Bạn có phải designer không vậy?"
.

 

Yêu cầu.dĩ nhiên,họ trả tiền để yêu cầu bọn kia làm mà
-k làm đc thì bảo k làm đc,làm nghề nào chả có những khách hàng gà mờ yêu cầu mấy cái ngơ ngơ-đó là 1 phần công việc,khách hàng chả có lỗi gì mà trách họ

 

Tớ là dân IT, hiện cũng chỉ là coder thôi, và thấy việc làm ra sản phẩm của mình với artist/designer có những điểm tương đồng nhất định. Tớ vẫn chưa thấy lí do nào là thỏa đáng cho việc không giao file gốc khi khách hàng yêu cầu.

Portfolio của designer tất nhiên là sẽ chỉ có hình sản phẩm khi bàn giao cho khách hàng, còn việc khách hàng chỉnh sửa về sau như thế nào thì có mà trời cản. Việc không đưa file gốc chỉ làm việc chỉnh sửa đấy gặp khó khăn hơn 1 tí, chứ có ngăn được đâu?

Việc mua lại thiết kế là mua đứt bán đoạn, bản quyền thuộc về khách hàng. Cậu không nghĩ bản quyền cái logo Cocacola bây giờ nó thuộc về họa sĩ đã vẽ ra nó đấy chứ?
Bọn tớ dân coder cũng thế thôi, làm thuê là phải chấp nhận bàn giao hết mã nguồn. Làm gì có chuyện thuê 1 thằng gia công phần mềm mà lại chỉ nhận được mỗi 1 file chạy dạng binary, làm gì có thằng nào viện lí do công sức tao nghĩ ra thuật toán không thể tiết lộ nên phải obfuscate source code khi deliver cho khách hàng?

Khi bàn giao sản phẩm xong là giao dịch đã kết thúc. Cậu nhận tiền, tớ nhận bản vẽ, làm gì có chuyện ép giá với hủy hợp đồng các kiểu nữa? Còn việc sau này tớ muốn sửa chỗ này 1 tí, chỗ kia 1 tí là quyền của tớ, không hiểu chó đẻ ở chỗ nào.
Lấy ví dụ tớ thuê cậu thiết kế 1 cái icon cho app của tớ, khi thanh toán hợp đồng tớ chỉ nhận được 1 file bitmap mà không có file gốc dạng vector. Nếu sau này giả sử tớ cần 1 cái có độ phân giải lớn hơn để in pano quảng cáo, tớ muốn cái góc của icon được bo tròn thêm 1 tí thì tớ cũng phải tìm đến cậu, trả thêm 1 đống tiền cho cậu để có những cái đấy sao?

Có câu khách hàng là thượng đế, cũng tương tự như ông trời thôi, nhỉ. Họa sĩ đi làm thuê thì công ty cũng là khách hàng của họ, chỗ tớ có làm có rất nhiều artist, nói như cậu thì chẳng ai trong số đó có tự trọng cả. Còn nếu cậu bảo quan hệ làm thuê là chủ-tớ, không tính, thì tớ cũng lấy 1 ví dụ nữa là công ty tớ có cả thuê thiết kế ngoài ở rất nhiều studio khác nhau. VN có, Mỹ có, Sing có, Nhật có,... và chắc họa sĩ ở các studio đấy cũng đều không có lòng tự trọng cả...

 

Trước tiên phải nói là đặc thù nghề nghiệp của tôi và cậu khác nhau, sản phẩm cậu yêu cầu ĐÚNG, sản phẩm tôi còn yêu cầu phải ĐẸP, nói nhiều cái sợ cậu ko trong ngành, ko hiểu, nhưng muốn giải thích ngắn gọn thì như này:

Có bao giờ cậu đi qua 1 cái nhà rồi thốt lên: " Sao mà xấu thế, thằng nào thiết kế cái này đây? ", hay nhìn 1 cái bảng quảng cáo rồi chê " thằng đách nào làm mà xấu tệ thế này"... Những cái đó chính là cái mất uy tín cho Designer, và nếu vô tình cậu là 1 thằng tuyển dụng đang cần designer, cậu sẽ nhìn vào sản phẩm ra ngoài đời hay nhìn vào cái trong Portolio? Làm việc chỉnh sửa gặp khó khăn cũng chính là ngăn cái tâm lý " đẽo cày giữa đường" ai nói gì cũng động vào sửa của 1 số thể loại khách hàng.

Vậy tâm trạng của cậu sẽ như thế nào nếu 1 ngày đẹp trời, cậu thấy cái file cad vẽ công trình tâm huyết của bản thân bị tung lên 1 diễn đàn và cho download free, đau hơn nữa là thằng upload nhận là nó vẽ, chưa kể ý tưởng công năng của cậu thành của nó và bản vẽ của cậu thành 1 cái công cụ cho thằng khác chỉnh sơ rồi in ra kiếm cơm? Cậu nghĩ sau nếu cái setting 3D bấy lâu chỉnh sửa của cậu bị đưa lên mediafire rồi cho lũ sinh viên mới tập down về rồi import cái roẹt. Có những cái dễ ăn cắp, cũng có những cái khó ăn cắp, cần tay nghề chuyên môn nhất định. Cái này tôi nói chung về các lĩnh vực thiết kế, mà nhiều lĩnh vực, 1 thằng dummy có đc "hàng" của pro cũng dễ dàng thành pro.

Cái này tôi bảo là ko nhiều, nhưng có, và tập trung rơi vào những thằng làm freelancer như mình, ko có công ty đứng sau bảo vệ. Nó như thế này ( kiến trúc nhé): cậu bữa 1 tới gặp khách hàng, trình bày ý tưởng ngôi nhà. bữa 2,3,4 chỉnh sửa, duyệt với khách hàng cái ý tưởng đó. Thường thì nghề này duyệt ý tưởng xong mới ký hợp đồng, nhất là nếu cậu là freelancer thì càng phải chiều khách. Sau khi duyệt xong ý tưởng, nó bảo send cái file ý tưởng công năng( thực sự cũng kha khá tươm tất công năng phòng ốc mặt tiền rồi) cho nó xem, hỏi ý kiến gia đình. Bữa 5 lên, nó quay ngoắt 180 độ bảo ý tưởng đó gia đình/ dòng họ/ tổ tiên mồ mả gì của nó... ko ưa, thôi ko ký hợp đồng. Cậu làm đc gì? Cái bản vẽ sơ bộ đó, nó giao lại cho 1 thằng họa viên quèn nào đó, bào đó là ý tưởng của nó, kêu thằng họa viên đó làm nốt mấy thông số kỹ thuật, vẽ tiếp ngay trong cái file gốc đó, còn nó bỏ ra tý tiền tự thuê điện nước kết cấu... vẽ tiếp. Và cậu mất trắng công sức và ý tưởng ban đầu.

Cái ý tưởng ban đầu luôn quan trọng, nhưng có 1 số ngành, nó đòi có ý tưởng trc rồi mới ký hợp đồng. KTS bọn tôi, mấy ngày đầu duyệt ý tưởng, còn phải cẩn thận xách bản vẽ ( đã in ra giấy) về, chỉ có thiếu kinh nghiệm như tôi hồi đó mới gửi file cho nó để nó "nghiên cứu".Gì chứ ăn cắp thời nay gặp hơi bị nhiều. Freelancer càng bị, vì thân cô thế cô.

Khách hàng đưa tiền, đương nhiên có quyền " hành" designer. Cần độ phân giải lớn hơn, sẽ có, cần chỉnh gì, cũng có, muốn thêm bớt gì cung ko sao, nhưng gửi file gốc là ko đc, muốn chỉnh sửa sau lưng mà tôi ko biết cũng ko dc, ít nhất với cái ngành của tôi ( 1 phần vì sửa linh tinh, sập nhà thì ai ra tòa? Ai mang tiếng xấu? ). Rất nhiều trường hợp khách hàng gần nửa năm trc tìm tới tôi nhờ sửa nọ kia, chình tông màu công trình... tôi vẫn vui vẻ sửa, và nguyên tắc thì thằng designer ko dc nhận thêm tiền, vì đó là trách nhiệm của nó làm thỏa mãn khách hàng. Những thằng tham nhận thêm thì khách hàng có lý để nói với nó. Còn những thằng mà gửi hắt đi cái file gốc để mặc khách hàng muốn làm gì thì làm, thì 1 là thằng đó thiếu trách nhiệm với sản phẩm, 2 là file đó cũng chả phải của nó đầu tư tâm huyết làm ra nên ra sao thây kệ. Bởi vậy mới bảo Designer có tự trọng ko phải là 1 cái máy vẽ.

 

buồn quá! mình lỡ send file thiết kế gốc cho 1 lần công tác làm game rồi

 

Nguyên tắc là ko send file gốc với lại luôn luôn phải chú ý tới vấn đề bản quyền. Dù là designer mới vô nghề hay lâu năm thì cũng nên có thói quen này. Điều này ko có hại gì mà chỉ có lợi cho bạn về sau thôi.

 

Chia sẻ tí về mảng web designer nhé, với đối tượng là thị trường nước ngoài cho phù hợp với bài viết(dịch):

Điều đầu tiên là không đúng. Có 2 trường hợp:
- Một là design theme để bán: nếu bán trên store của bạn thì thường có 1 option cho khách hàng down bộ .PSD với 1 mức giá tượng trưng, còn nếu bán lên market(themeforest chẳng hạn), nếu package submit lên có PSD đính kèm thì theme sẽ được định giá cao hơn, và khi khách hàng mua theme>down package về sẽ có PSD trong đó.
- Hai là design tất tần tật mọi thứ cho khách hàng(làm outsource): họ yêu cầu là mình phải đưa, mà thường là họ luôn yêu cầu. Vd design banner, họ yêu cầu PSD cốt cũng chỉ để dễ dàng sửa đổi thông tin hoặc tự tạo 1 cái mới cho chung style, dễ hiểu mà.

Tóm lại với mảng web design thì việc khách hàng yêu cầu PSD là chính đáng. Nếu bạn chỉ nhận design layout thì họ cần PSD để tiến hành các bước tiếp theo(slide,html/css,coding..). Nếu bạn nhận design logo thì họ cần file gốc(vector) để dễ dàng tuỳ chỉnh áp lên các sản phẩm khác(website, in ấn..). File tới tay khách hàng là đã qua nhiều lần chỉnh sửa và thống nhất, hoàn tất chi phí giữa 2 bên nên bạn ko phải lo họ làm xấu đi rồi ảnh hưởng tới "danh tiếng" của bạn. Và trong thực tế, có mấy ai để credits cho designer khi live site đâu.

Điều 2: Đây là yêu cầu chính đáng. Thậm chí designer nên chủ động hỏi họ về style họ thích thay vì bỏ thời gian tìm tòi 1 style bạn cho là thích hợp vừa phải hi vọng họ thích. Style trong web design chỉ là 1 phần thể hiện trình độ của bạn thôi, ngoài ra còn cách bạn sắp xếp bố cục khoa học(tức là theo grid system nào đó) và gọn gàng, cách đi màu, tính productivity(nếu design store), effects...

Điều 3,4,5,6 nhảm, ko cần bàn.

Điều 7 là ác mộng cho bất cứ designer nào nếu..làm với thị trường VN. Làm với thị trường nước ngoài, nếu có yêu cầu đó họ cũng sẽ chỉ rõ ra những điểm họ thấy chưa hài lòng và cho bạn ví dụ gợi ý ngay, việc của bạn là dung hoà sao cho bản thân thấy hợp lý và họ vừa ý. VN thì thường sẽ nghe đại loại như "nhìn ko nổi bật" hay "nhìn chưa được "đã"", nghe xong tụt hết cảm xúc.

---
Vấn đề bản quyền stock:
- Design banner, layout cần background thì nên chủ động bảo khách hàng mua xong send cho mình stock cần thiết. Hoặc có thể dùng luôn stock có watermark, khách hàng tự xử sau.
- Nếu design 1 store bán hàng cần dùng nhiều hình sản phẩm thì có thể lấy ở store khác bỏ vào cũng được, dù gì về tay kh họ cũng thay hình sản phẩm của họ vào thôi.

 

Việt Nam làm việc về mấy khoản thiết kế, ảnh ọt đến nản, cứ nghĩ mình trả tiền xong là bố đời thiên hạ.