Các hoocmon tham gia điều hòa lượng đường trong máu đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì mức glucose ổn định, đảm bảo cung cấp năng lượng cho cơ thể và ngăn ngừa các rối loạn liên quan đến đường huyết như tiểu đường hoặc hạ đường huyết. Tìm hiểu về những hoocmon này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cơ chế kiểm soát đường huyết và cách bảo vệ sức khỏe. 1. Insulin – Hoocmon làm giảm đường huyết Insulin là hoocmon quan trọng nhất trong việc điều hòa lượng đường trong máu. Nó được tiết ra từ các tế bào beta của tuyến tụy khi mức glucose trong máu tăng cao sau bữa ăn. Chức năng chính của insulin: Hỗ trợ vận chuyển glucose từ máu vào tế bào để sản xuất năng lượng. Chuyển đổi glucose dư thừa thành glycogen dự trữ trong gan và cơ bắp. Ức chế quá trình tạo glucose mới từ protein và chất béo. Thiếu insulin hoặc kháng insulin có thể dẫn đến bệnh tiểu đường loại 1 hoặc loại 2, khiến đường huyết tăng cao ngoài mức kiểm soát. 2. Glucagon – Hoocmon làm tăng đường huyết Glucagon là hoocmon đối kháng với insulin, được tiết ra từ các tế bào alpha của tuyến tụy khi lượng đường trong máu giảm xuống mức thấp. Vai trò của glucagon: Kích thích gan phân hủy glycogen để giải phóng glucose vào máu. Thúc đẩy quá trình tạo glucose từ protein và chất béo khi cơ thể đói. Giữ mức đường huyết ổn định, đặc biệt trong thời gian nhịn ăn hoặc giữa các bữa ăn. Cơ thể cần sự cân bằng giữa insulin và glucagon để duy trì đường huyết trong giới hạn an toàn. 3. Adrenaline – Hoocmon tăng đường huyết khi căng thẳng Adrenaline, còn gọi là epinephrine, được tuyến thượng thận tiết ra trong các tình huống căng thẳng hoặc nguy hiểm. Hoocmon này giúp cơ thể phản ứng nhanh bằng cách cung cấp năng lượng cần thiết. Tác dụng của adrenaline đối với đường huyết: Kích thích gan phân giải glycogen thành glucose để cung cấp năng lượng tức thời. Ức chế hoạt động của insulin, làm tăng mức glucose trong máu. Tăng cường phân hủy mỡ để tạo năng lượng thay thế glucose. Mức adrenaline cao kéo dài có thể gây ảnh hưởng xấu đến quá trình kiểm soát đường huyết, đặc biệt ở người mắc bệnh tiểu đường. 4. Cortisol – Hoocmon căng thẳng ảnh hưởng đến đường huyết Cortisol là một hoocmon quan trọng được tiết ra từ tuyến thượng thận khi cơ thể đối mặt với căng thẳng kéo dài. Cortisol tác động đến đường huyết như thế nào? Tăng cường quá trình tạo glucose từ protein và chất béo. Ức chế tác dụng của insulin, khiến tế bào ít hấp thụ glucose hơn. Đảm bảo cung cấp đủ glucose cho não và các cơ quan quan trọng khi cơ thể rơi vào tình trạng stress. Căng thẳng kéo dài dẫn đến mức cortisol cao, làm tăng nguy cơ kháng insulin và tiểu đường tuýp 2. 5. Hoocmon tăng trưởng (GH) – Ảnh hưởng đến chuyển hóa glucose Hoocmon tăng trưởng (GH) được tuyến yên tiết ra để thúc đẩy sự phát triển của cơ thể, đồng thời có ảnh hưởng đáng kể đến đường huyết. Vai trò của GH trong điều hòa đường huyết: Giảm tác dụng của insulin, khiến tế bào hấp thụ glucose chậm hơn. Kích thích gan tạo glucose để cung cấp năng lượng cho cơ thể đang phát triển. Giúp cơ thể sử dụng chất béo làm năng lượng thay vì glucose. GH cao kéo dài có thể làm tăng nguy cơ kháng insulin, góp phần gây ra tiểu đường ở người trưởng thành. 6. Somatostatin – Hoocmon ức chế insulin và glucagon Somatostatin được tiết ra từ tuyến tụy và vùng dưới đồi của não, có vai trò điều hòa các hoocmon khác trong cơ thể. Tác dụng của somatostatin: Ức chế bài tiết insulin và glucagon để giữ đường huyết không dao động quá mức. Giảm tốc độ hấp thụ glucose từ ruột vào máu. Giúp duy trì sự ổn định của đường huyết bằng cách điều hòa hoạt động của tuyến tụy. Somatostatin có vai trò duy trì sự cân bằng giữa insulin và glucagon, giúp kiểm soát lượng đường trong máu hiệu quả. 7. Incretin – Hoocmon hỗ trợ điều hòa insulin Incretin là nhóm hoocmon được tiết ra từ ruột non khi thức ăn đi vào hệ tiêu hóa, giúp tăng cường tác dụng của insulin. Cách incretin giúp điều hòa đường huyết: Kích thích tuyến tụy tiết nhiều insulin hơn khi đường huyết tăng. Ức chế giải phóng glucagon, giúp ngăn đường huyết tăng cao sau khi ăn. Làm chậm quá trình tiêu hóa, giúp đường huyết tăng từ từ thay vì đột ngột. Incretin giúp kiểm soát lượng đường trong máu sau bữa ăn, là mục tiêu trong các phương pháp điều trị tiểu đường hiện đại. Kết luận Các hoocmon tham gia điều hòa lượng đường trong máu đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì mức glucose ổn định, giúp cơ thể hoạt động bình thường. Insulin và glucagon là hai hoocmon chủ đạo, trong khi adrenaline, cortisol, hoocmon tăng trưởng, somatostatin và incretin cũng góp phần điều chỉnh đường huyết. Hiểu rõ cách các hoocmon này hoạt động giúp chúng ta duy trì lối sống lành mạnh, phòng ngừa các rối loạn đường huyết và bảo vệ sức khỏe lâu dài.
