Chùa Thanh Mai gắn ngay lập tức mang cuộc đời và sự nghiệp của Thiền sư Pháp Loa, vị tổ trang bị 2 của Thiền phái Trúc Lâm Tam tổ. Trải qua sự vần vũ của thời gian, biến thiên của lịch sử, ngôi chùa hầu như đã đổ nát, bị lãng quên giữa núi rừng. sở hữu Công ty du lịch giá rẻ sự phấn đấu của Nhà nước, những cấp chính quyền và những người tu hành, tới nay ngôi chùa đã cơ bản được phục dựng, trở thành một trong các danh thắng kỳ thú của thị xã Chí Linh kể riêng, tỉnh Đông nhắc chung. Từ quốc lộ 18, vượt qua hơn chục cây số len lỏi giữa các xóm thôn yên bình, chúng tôi sắm đến chùa Thanh Mai. Đứng dưới chân núi nhìn lên không khỏi ngỡ ngàng có vẻ đẹp kỳ vĩ của núi non, với sắc đỏ của rừng phong mùa thay lá. Ngôi chùa có tên đất nằm ẩn mình giữa bạt ngàn cây lá, bảng lảng khói sương. Con đường từ chân núi lên chùa lần lượt mở ra các điều kỳ thú. Chùa Thanh Mai vốn được Thiền sư Pháp Loa tôn nhái xây dựng vào khoảng năm 1329 trên sườn núi Phật Tích, nay gọi là núi Tam Bảo, cao khoảng 200m thuộc địa phận xã Hoàng Hoa Thám (thị xã Chí Linh). Trước chùa là núi Bái Vọng, nơi với phần mộ cụ Nguyễn Phi Khanh, thân phụ của Anh hùng dân tộc, Danh nhân văn hoá thế giới Nguyễn Trãi. Sau khi được xây dựng chùa là nơi trụ trì của Pháp Loa tôn giả, 1 trong các trung tâm của Phật giáo Việt Nam.Trải qua những biến cố lịch sử, sự tàn phá của thiên nhiên, ngôi chùa cổ đã sụp đổ, những cổ vật bị mất và hư hại gần hết, di tích trở thành hoang phế bị lãng quên. mang mong muốn phục dựng và bảo tồn Công ty du lịch giá rẻ tại hà nội một di tích lịch sử quan trọng, năm 1980, chùa đã được đầu tư khôi phục dần dần theo từng hạng mục. Năm 1992, chùa Thanh Mai đã được Bộ Văn hóa- Thông tin công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia. Nhưng quy mô nhỏ hẹp, lại ở nơi heo hút, đường sá di chuyển cạnh tranh, chùa Thanh Mai vẫn bị chìm trong quên lãng. Sư thầy Thích Chí Trung trụ trì chùa Thanh Mai cho biết: Năm 1994, ông được cử về trụ trì tại chùa. khi đó thực trạng ngôi chùa rơi vào cảnh hoang tàn, đổ nát. Trăn trở trước nguy cơ biến mất của di tích, sư thầy đã di chuyển đóng góp công đức trùng tu, khôi phục lại chùa. Trải qua biết bao khó khăn gian khổ, trong 6 năm, từ năm 1994-2000, sư thầy đã bỏ 500 triệu đồng khôi phục hệ thống tượng Phật trong chùa. Đáng chú ý là các pho tượng đều được thếp vàng và 2 pho tượng hộ pháp uy nghi cao 3m được tạc hoàn toàn bằng gỗ mít. Trong cộng thời gian trên, với sự hỗ trợ của Sở Giao thông - Vận tải và công ty Điện lực Hải Dương, 2 km đường lên chùa được mở, 1km đường điện chiếu sáng được mắc, tháp Viên Thông được phục dựng. không ngừng lại đó, năm 2002 sư thầy tiếp tục di chuyển các phật tử quyên góp xây dựng 10 gian nhà tổ theo kiểu chữ "nhị" rộng 130 m2 trị giá 300 triệu và năm 2010 xây tất cả khu nhà bếp, công trình phụ cho nhà chùa trị giá 400 triệu đồng. Để quy hoạch tổng thể di tích, trả lại giá trị lịch sử, đồng thời xây dựng chùa Thanh Mai trở nên một danh thắng sở hữu tầm quốc gia, năm 2005, ngôi chùa được Nhà nước đầu tư 3 tỷ đồng xây dựng 10 gian chính điện rộng 180 m² có kiến trúc kiểu chữ "đinh", tiền đường chồng diêm 8 mái. Cho đến năm 2007, chùa tiếp tục được đầu tư 10 tỷ đồng hoàn thiện những hạng mục như tam quan, 2 gian nhà bia, 7 gian nhà khách, 7 gian nhà nâng cao. đến nay những hạng mục còn lại như sân, bờ kè, đường lên chùa đang được khẩn trương hoàn thiện. cùng có các hạng mục kiến trúc bề thế, hiện nay cong ty du lich gia rechùa Thanh Mai vẫn gìn giữ được rộng rãi hiện vật với giá trị như: Viên Thông Bảo Tháp xây dựng năm 1334; tháp Phổ Quang được xây dựng năm Chính Hoà 23 (1702); tháp Linh Quang xây dựng năm Chính Hoà 24 (1703), cộng 5 ngôi tháp khác. Trong chùa cũng còn lưu giữ được 6 tấm bia thời Trần và Lê, trong đó Thanh Mai Viên Thông tháp bi là tấm bia có giá trị như một bảo vật quốc gia, được khắc dựng năm Đại Trị thứ 5 (1362) nhắc về thân thế và sự nghiệp của Đệ nhị tổ Thiền phái Trúc lâm. Tấm bia cũng cho thấy tình hình chính trị, tôn giáo, ruộng đất đương thời và những hoạt động của Trúc Lâm Tam tổ: Trần Nhân Tôn, Pháp Loa và Huyền Quang. có thể đề cập, mỗi di vật ở chùa đều sở hữu trong mình những câu chuyện, chứng tích lịch sử làm cho ta phải ngỡ ngàng. tới sở hữu Thanh Mai không chỉ là tậu về chốn Phật mà còn sắm về với cây cỏ thiên nhiên. không ngạc nhiên khi bắt gặp ai ấy chắp tay kính cẩn hồi lâu trước ngọn Viên Thông Bảo Tháp hay đứng lặng hàng giờ chiêm bái, lần đọc văn bia. Cũng ko ngạc nhiên khi có vị du khách suốt buổi náu mình dưới tán cây bên suối nghe tiếng nước róc rách. Hoặc 1 ngày kia ta chợt bắt gặp cả cánh rừng bừng lên sắc trắng của hoa dẻ hay bị nhuộm đỏ bởi lá phong. Theo đánh giá Thanh Mai là một trong những vùng còn giữ được diện tích rừng trùng hợp lớn nhất của tỉnh sở hữu hai cái cây trám và dẻ cộng đa dạng mẫu gỗ quý như lim, sến, lát… Từ một phế tích, có sự tìm mọi cách của những cấp, ngành, tới nay, chùa Thanh Mai đã với 1 cơ ngơi khang trang bề thế, quy mô kiến trúc độc đáo, Công ty du lịch tại hà nội trở thành nơi mang sức cuốn hút du khách. ko chỉ vào ngày hội chùa (mồng một đến mồng 3-3 âm lịch) mà nhắc cả ngày thường, chùa Thanh Mai không lúc nào vắng khách tham quan. có giá trị lịch sử lâu đời, mang đa dạng nghi lễ tôn nghiêm trong ngày hội như: giảng kinh, mộc dục, chay đàn... cùng thiên nhiên kỳ vĩ, chùa Thanh Mai cộng sở hữu các di tích Côn Sơn, Kiếp Bạc đang góp phần làm cho giàu có thêm vốn văn hóa xứ Đông.
