Thừa cân là tình trạng cơ thể có trọng lượng vượt quá mức bình thường, có thể ảnh hưởng đến sức khỏe nếu không được kiểm soát kịp thời. Vậy như thế nào được gọi là thừa cân? Cách nhận biết và phòng ngừa ra sao? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết này. 1. Như thế nào được gọi là thừa cân? Thừa cân là khi cân nặng vượt quá mức tiêu chuẩn so với chiều cao, nhưng chưa đến mức béo phì. Tình trạng này xảy ra khi lượng calo nạp vào cơ thể nhiều hơn lượng calo tiêu thụ, dẫn đến tích tụ mỡ thừa. Một cách phổ biến để đánh giá tình trạng thừa cân là sử dụng chỉ số BMI (Body Mass Index – Chỉ số khối cơ thể): BMI=Caˆn nặng (kg)Chieˆˋu cao (m)2BMI = \frac{\text{Cân nặng (kg)}}{\text{Chiều cao (m)}^2}BMI=Chieˆˋu cao (m)2Caˆn nặng (kg) Phân loại BMI theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): Tình trạng cơ thể Chỉ số BMI (kg/m²) Cân nặng bình thường 18.5 – 24.9 Thừa cân 25 – 29.9 Béo phì cấp độ 1 30 – 34.9 Béo phì cấp độ 2 35 – 39.9 Béo phì cấp độ 3 (nghiêm trọng) ≥ 40 Kết luận: Nếu chỉ số BMI từ 25 đến 29.9, bạn đang trong tình trạng thừa cân. 2. Nguyên nhân gây ra tình trạng thừa cân Tình trạng thừa cân xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm: 2.1. Chế độ ăn uống không lành mạnh Tiêu thụ quá nhiều calo từ đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, nước ngọt có gas. Ăn uống không cân đối, thiếu rau xanh, protein nạc nhưng dư thừa chất béo và tinh bột. Ăn uống không điều độ, ăn khuya thường xuyên làm tăng tích tụ mỡ thừa. 2.2. Thiếu vận động Ít tập thể dục, ngồi nhiều, lười vận động làm cơ thể không đốt cháy đủ lượng calo dư thừa. Lối sống thụ động là nguyên nhân hàng đầu gây tăng cân mất kiểm soát. 2.3. Căng thẳng và mất ngủ Căng thẳng kéo dài làm tăng hormone cortisol, gây cảm giác thèm ăn và tích tụ mỡ bụng. Thiếu ngủ làm rối loạn hormone kiểm soát đói, khiến bạn ăn nhiều hơn bình thường. 2.4. Ảnh hưởng từ nội tiết tố và yếu tố di truyền Một số người có cơ địa dễ tăng cân hơn do di truyền. Các rối loạn nội tiết như suy giáp, kháng insulin có thể gây tăng cân nhanh. 3. Tác động của thừa cân đến sức khỏe Dù chưa đến mức béo phì, thừa cân vẫn có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, đặc biệt nếu không kiểm soát sớm. 3.1. Nguy cơ mắc bệnh tim mạch Tăng cân gây tăng huyết áp, làm tim phải hoạt động nhiều hơn. Mỡ thừa trong cơ thể có thể tăng cholesterol xấu (LDL), giảm cholesterol tốt (HDL), dẫn đến nguy cơ xơ vữa động mạch, đột quỵ. 3.2. Ảnh hưởng đến đường huyết và nguy cơ tiểu đường Cân nặng dư thừa làm cơ thể kháng insulin, dẫn đến tiểu đường tuýp 2. 3.3. Gây đau nhức xương khớp Trọng lượng quá tải tạo áp lực lên khớp gối, cột sống, gây đau nhức và thoái hóa sớm. 3.4. Giảm chất lượng giấc ngủ và sức khỏe tinh thần Người thừa cân dễ gặp chứng ngưng thở khi ngủ, làm giảm chất lượng giấc ngủ. Tự ti về ngoại hình, dễ bị stress, ảnh hưởng đến tâm lý. Kết luận: Kiểm soát cân nặng ngay từ khi còn thừa cân giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và duy trì sức khỏe tốt hơn. 4. Cách kiểm soát và phòng ngừa thừa cân hiệu quả 4.1. Điều chỉnh chế độ ăn uống Hạn chế thực phẩm nhiều calo: Cắt giảm đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, nước ngọt. Tăng cường rau xanh, trái cây, protein nạc: Giúp cơ thể no lâu mà không tích trữ mỡ. Uống đủ nước (2-3 lít/ngày) để hỗ trợ trao đổi chất. 4.2. Tập thể dục thường xuyên Tập luyện ít nhất 30-45 phút/ngày để đốt cháy calo. Các bài tập hiệu quả: Đi bộ nhanh, chạy bộ, đạp xe, bơi lội, yoga. Kết hợp bài tập cường độ cao (HIIT) để tăng hiệu quả giảm mỡ. 4.3. Duy trì thói quen sống lành mạnh Ngủ đủ 7-8 tiếng/ngày để cơ thể phục hồi và duy trì cân bằng hormone. Kiểm soát căng thẳng bằng thiền, yoga, đọc sách hoặc các hoạt động thư giãn. Cân đo thường xuyên để theo dõi tiến trình kiểm soát cân nặng. 4.4. Khi nào cần gặp bác sĩ? Nếu bạn đã thay đổi chế độ ăn uống và tập luyện nhưng vẫn không kiểm soát được cân nặng, hãy gặp chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ để kiểm tra: BMI trên 27 và có dấu hiệu sức khỏe kém. Béo bụng nghiêm trọng, khó thở khi vận động. Nguy cơ bệnh tim mạch, tiểu đường hoặc huyết áp cao. 5. Kết luận Vậy như thế nào được gọi là thừa cân? Thừa cân là khi chỉ số BMI từ 25 – 29.9, tức là cân nặng vượt quá mức bình thường nhưng chưa đến mức béo phì. Thừa cân có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe, đặc biệt là bệnh tim mạch, tiểu đường, xương khớp nếu không kiểm soát kịp thời. Việc duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và kiểm soát căng thẳng là chìa khóa để ngăn ngừa tình trạng thừa cân tiến triển thành béo phì.
